Συναντήσαμε την συγγραφέα του θεατρικού έργου «Ένας Ελέφαντας στο δωμάτιο» Ειρήνη Αναγνωστοπούλου, ενός ευαίσθητου έργου που μπορείτε να το παρακολουθήσετε με τα παιδιά σας στο Μέγαρο Μουσικής. Ένα έργο τρυφερό παιδικά πλασμένο που αναφέρεται στη λήθη της άνοιας και για το πως μιλάμε στα παιδιά για την νοητική έκπτωση του παππού και της γιαγιάς αλλά για το πως τα εγγόνια μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να μείνουν κοινωνικά ενεργοί και ψυχικά υγιείς ή για την ακριβεία υγιέστεροι. Η συνέντευξη-ποταμός μιας εξαιρετικής δημιουργού, δημοσιεύεται αποκλειστικά και μόνο στο health reportaz και δόθηκε στην Αλεξία Σβώλου που έχει προσωπική εμπειρία με το Αλτσχάιμερ γιατί η ασθένεια της λήθης χτύπησε και τον δικό της πατέρα. Μπαμπά, έκεί που βρίσκεσαι, σου την αφιερώνω…Μέσα από αυτές τις γραμμές διαπιστώνουμε όλοι πόση αληθεια κρύβει το παλιό ρητό “του παιδιού μου το παιδί είναι δύο φορές παιδί μου”, αλλά επίσης ανακαλύπτουμε, σαν γονείς των παιδιών και παιδιά των παππούδων πως τελικά ισχύει και μια παραλλαγή του γνωμικού: “του παιδιού μου ο παππούς είναι δύο φορές γονιός μου”. Η όπως είθισται να λέμε, “το αίμα νερό δεν γίνεται.”
Διαβάστε τη συνέντευξη-δείτε την παράσταση. Το θέατρο είναι πρώτα από όλα ψυχο-(αλλα και σωματο) θεραπεία. Από τις τραγωδίες του Σοφοκλή και του Αισχύλου της αρχαίας Ελλάδας, μέχρι σήμερα, μέχρι αύριο, μέχρι το τέλος του Χρόνου. Για πάντα….
Ρωτάμε λοιπόν την ταλαντούχο και διορατική Ειρήνη Αναγνωστοπούλου
Το αλτσχάιμερ είναι μία ύπουλη και αναξιοπρεπής νόσος γιατί κλέβει ό,τι πολυτιμότερο έχουν στο μυαλό τους οι άνθρωποι. Πώς μπορούμε να μιλήσουμε για παιδιά καθώς είναι πολύ πιθανό να την δουν να εμφανίζεται στον παππού και τη γιαγιά;
Χωρίς να έχω εξειδίκευση πάνω στο αντικείμενο, θα σας μιλήσω για το πώς προσεγγίσαμε το ζήτημα μέσα από τη θεατρική ματιά, θέλοντας να μιλήσουμε στα παιδιά για τη μνήμη. Σκεφτήκαμε οτι ένα παιδί μπορεί να συνδεθεί με την έννοια της μνήμης αν κάποιος ξεχάσει κάτι σημαντικό για το ίδιο, όπως ας πούμε τα γενέθλιά του. Και αυτό είναι και το εναρκτήριο ερέθισμα στην ιστορία που αφηγούμαστε από σκηνής. Κεντρικός άξονας της παράστασης μας είναι η παραδοχή οτι τα παιδιά κρατούν στα χέρια τους το πιο ισχυρό όπλο που έχει ο άνθρωπος απέναντι στη λήθη: τη φαντασία. Έτσι με απλότητα, ελαφράδα, χιούμορ και μπόλικη φαντασία προσεγγίζουμε ένα θέμα που κατά τα άλλα θα μπορούσε να ήταν βαρύ.
Μπορούν τα παιδιά να βοηθήσουν να μείνουν κοινωνικά ενεργοί ο παππούς και η γιαγιά; Μιας και οι έρευνες έχουν δείξει ότι αποτελεί πραγματικά πρόληψη για την εμφάνιση αλλά και για την επιβράδυνση της εξέλιξης του αλτσχάιμερ;
Το ξεκίνημα του ταξιδιού της ζωής συναντιέται πάντα με το τέλος της. Γι αυτό και η παιδική με την τρίτη ηλικία έχουν κοινούς τόπους όταν βρεθούν και παίξουν μαζί.
Θα σας μιλήσω μέσα από την ιστορία μας. Ο Κωστής, ο οκτάχρονος ήρωας του έργου έχει μια πολύ σημαντική και στενή σχέση με τον παππού του. Κι αυτό γιατί οι δυο τους παίζουν μαζί κάνοντας απίστευτα ταξίδια στο μικρό χώρο της κουζίνας του σπιτιού. Όταν λοιπόν ο παππούς αρχίζει να ξεχνά, ο Κωστής θα επιστρατεύσει τα μεγάλα «όπλα»: θα φέρει στο σπίτι έναν ολόκληρο ελέφαντα(!) για να ανακαλύψει με τη φαντασία του το μέρος όπου βρίσκονται όλα τα ξεχασμένα πράγματα και κυρίως αυτά που έχει ξεχάσει ο παππούς: τα γυαλιά του, τα παπούτσια που έφτιαχνε ως τσαγκάρης, μια ομπρέλα, πράγματα δηλαδή χειροπιαστά, προκειμένου να είναι συγκεκριμένη η εικονοποίηση για τα παιδιά.
Μέσα από αυτή τη μεταφορά λέμε στα παιδιά πως η θάλασσα με τις χαμένες μνήμες είναι ένας κόσμος που μπορεί να ζωντανέψει με τη φαντασία μας. Γιατί άλλωστε τόσο η μνήμη, όσο και η φαντασία, ως νοητικές λειτουργίες είναι πολύ πολύ κοντά. Στην ουσία συμπληρώνουν η μια την άλλη.
Απαντώντας λοιπόν στο ερώτημά σας, θα πω οτι ο χώρος του παιχνιδιού είναι αυτός όπου το παιδί θα πάρει από το χέρι τον παππού κι εκείνος με τη σειρά του το παιδί για γίνουν και οι δύο μαζί δημιουργικοί.
Πολύ περισσότερα πάνω σε αυτό θα είχαν να πουν οι ειδικευμένοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας της εταιρείας Alzheimer Αθηνών, με τους οποίους κουβεντιάσαμε πριν ξεκινήσουμε τις πρόβες μας και μοιράστηκαν μαζί μας μέρος της γνώσης τους.
Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες έχασαν τη δυνατότητα να έχουνε κάποια πληρωμένη οικιακή βοηθό που να φροντίζει τα παιδιά όσο οι γονείς δουλεύουν. Ο ρόλος αυτός έχει μετατεθεί στον παππού και τη γιαγιά. Κατά πόσο αυτό είναι βοηθητικό στο να τους διατηρήσουμε ενεργούς και να προασπίσουμε την υγεία τους;
Μπορώ από πείρας να πω οτι οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι πολύ σημαντικά πρόσωπα αναφοράς σε ένα μικρό παιδί που μεγαλώνει. Αλλά κι εκείνοι ξαναγεννιούνται παρακολουθώντας από κοντά το μεγάλωμα ενός παιδιού. Προσωπικά δεν ταυτίζω τον ρόλο του παππού και της γιαγιάς με αυτόν του καθημερινού φροντιστή. Τώρα, το αν μια οικογένεια επιλέξει έναν παππού ή μια γιαγιά ως φροντιστή, αυτό αφορά τον τρόπο λειτουργίας της κάθε οικογένειας. Το ιδανικό κατά την άποψή μου είναι αυτή η επιλογή να γίνεται με γνώμονα το τί είναι καλύτερο για το παιδί.
Τι άλλα πράγματα μπορούν να κάνουν τα παιδιά με τον παππού και τη γιαγιά, εκτός από επιτραπέζια παιχνίδια για παράδειγμα ή μία βόλτα ώστε να μοιραστούν μαζί τους τη χρήση της τεχνολογίας;
Υπάρχει ένα τραγούδι που τραγουδάει ο παππούς στο έργο μας: «Οι σόλες δεν λιώνουν, μονάχα παλιώνουν. Περπάτησαν δρόμους, χορέψαν για χρόνους, μετρήσαν τις μπόρες και τις κατηφόρες. Για κάθε τσαγκάρη υπάρχει νησί, τις σόλες φυλάει αν αυτός ξεχαστεί». Η αλληλεπίδραση παππού – γιαγιάς με τα εγγόνια δε σταματά και δεν περιορίζεται καν σε δομημένες δράσεις. Είναι μέσα στις μυρωδιές και τις γεύσεις, στο απογευματινό ρυζόγαλο και τις καλύτερες τηγανιτές πατάτες του κόσμου, στις ιστορίες τις φοβιστικές και τις αστείες, στις περιπέτειες μιας ζωής που πλέον γίνονται αφήγημα και φτάνουν στα αυτιά του εγγονιού. Οι παππούδες δεν χρειάζεται να κάνουν. Αρκεί και μόνο που είναι.
Όσο για την τεχνολογία, είναι τόσο πια μέσα στη ζωή των νεότερων γενεών, που δε γίνεται φαντάζομαι να ξεφύγει καμιά γιαγιά και κανένας παππούς από αυτή. Σίγουρα η συνομιλία μέσω βιντεοκλήσης μπορεί να μικρύνει αποστάσεις και να διασκεδάσει ένα μοναχικό απόγευμα. Αν πάλι το να ανοίξουν έναν λογαριασμό ίνσταγραμ από κοινού είναι στο γούστο του παππού… καλοδεχούμενο και αυτό!
Σε κάθε σχέση αμφίπλευρη και οι δύο πλευρές κερδίζουν. Εσείς, σαν συγγραφέας παιδικών διηγημάτων και παραστάσεων, τι πιστεύετε ότι κερδίζουν τα παιδιά από την σχέση τους με τον παππού και τη γιαγιά και τι κερδίζουν οι ηλικιωμένοι;
Τα παιδιά σίγουρα κερδίζουν ιστορίες και το λιμάνι της δικής τους ιστορίας. Οι παππούδες νομίζω κερδίζουν ενέργεια, γέλιο και τη χαρά να ζήσουν μια καινούρια αρχή. Να πούμε και για τους γονείς …που βρίσκονται στη μέση αυτών των δυο! Μιλώντας κι εγώ η ίδια για πρώτη φορά από αυτή τη θέση, μπορώ να πω πως οι νέοι γονείς ξανακερδίζουν κι εκείνοι τους γονείς τους, βλέποντας τους να παίζουν το παιχνίδι της ζωής πάλι από την αρχή, όχι πια με τους ίδιους, αλλά με τα παιδιά τους.