Καρκίνος προστάτη και Covid-19

Η ευρεία διάδοση του προληπτικού ελέγχου του καρκίνου του προστάτη με την εφαρμογή της δακτυλικής εξέτασης και κυρίως του βιοχημικού δείκτη αίματος PSA, οδήγησε στην πρόωρη ανίχνευση και την έγκαιρη εφαρμογή θεραπείας της νόσου. Αν και αυτό αρχικά ακούγονταν θετικό, επειδή όλοι οι καρκίνοι προστάτη δεν είναι το ίδιο επιθετικοί, οδήγησε τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό σε υπέρ-διάγνωση και υπέρ-θεραπεία τους, υπό την έννοια της εφαρμογής θεραπείας και συνεπώς και των παρενεργειών της σε ανθρώπους, που δε θα είχαν κακή εξέλιξη, εξαιτίας της χαμηλής επιθετικότητας του καρκίνου τους. Αυτό οδήγησε σε αμφισβήτηση της αξίας του προληπτικού ελέγχου. Τελικά αργότερα διαπιστώθηκε, ότι ο ατομικός προληπτικός έλεγχος μειώνει συνολικά τη θνησιμότητα της νόσου και θα πρέπει να εφαρμόζεται. Απλά οι περιπτώσεις των «μη επικίνδυνων» προστατικών καρκίνων, είναι σωστό να τίθενται σε ενεργό παρακολούθηση και όχι σε άμεση θεραπεία, ώστε να αποφεύγονται οι παρενέργειες της, τουλάχιστον μέχρι αυτές οι περιπτώσεις να τεκμηριωθούν ως «επικίνδυνες».

Παρακολούθηση χρειάζεται ακόμη και για τους ασθενείς με κλινικά σημαντικό καρκίνο εντοπισμένο μέσα στον προστάτη, που υποβλήθηκαν ήδη σε θεραπεία συνήθως με ριζική προστατεκτομή, γιατί 40% αυτών θα παρουσιάσουν υποτροπή της νόσου τους είτε τοπικά, είτε με μεταστάσεις κυρίως στα κόκκαλα.

Μεταστατικός καρκίνος προστάτη

Οι ασθενείς με μεταστάσεις στα κόκκαλα, όπως και αυτοί, που πρωτοεμφανίσθηκαν με μεταστατικό καρκίνο προστάτη (περίπου 10%) θα πρέπει να υποβληθούν σε μόνιμη ορμονοθεραπεία.  Τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί σημαντικά νέα ορμονικά φάρμακα που καθυστερούν την εξέλιξη της νόσου σε μεταστατική και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και τη συνολική επιβίωση των ασθενών με μεταστάσεις.            Η εξέλιξη αυτή μαζί με την χημειοθεραπεία και τη ραδιοθεραπεία σε συνδυασμό με τη συνήθως βραδεία πρόοδο της νόσου και τη μεγάλη ηλικία των ασθενών, είχε σαν αποτέλεσμα ο υποτροπιάζων ή ο μεταστατικός καρκίνος του προστάτη, να καταλήξει από θανατηφόρα, σε χρόνια νόσο.

Είναι προφανές λοιπόν, ότι η σωστή παρακολούθηση είναι κριτικής σημασίας σε όλα τα στάδια της νόσου από τη διάγνωση έως τη θεραπεία ή το θάνατο από κάθε αιτία. Αυτό προϋποθέτει πέραν των κατάλληλων τεχνικών έγκαιρης προειδοποίησης εξέλιξης της νόσου και επαγρύπνηση του ιατρού, αλλά κυρίως του ίδιου του ασθενούς. Αυτή με τη σειρά της εξαρτάται από τη συνέπεια του, αλλά και από τις γενικότερες συνθήκες, που επικρατούν στο σύστημα υγείας και στην κοινωνία.

Συνέπειες από την μη παρακολούθηση της νόσου

Μια κατάσταση, που συνταράζει παγκόσμια την κοινωνία και τα συστήματα υγείας είναι η πανδημία του SARS-CoV-2. Λόγω αφενός του φόβου των ασθενών για πιθανή μετάδοση του ιού και αφετέρου της αποθάρρυνσης πρόσβασης σε κάθε μονάδα παροχής υγείας για τη διατήρηση εφεδρειών για τους ασθενείς με COVID-19 από τους κρατικούς φορείς, η προαναφερόμενη παρακολούθηση παραβλάπτεται σημαντικά με σοβαρές συνέπειες. Οι συνέπειες αυτές έγιναν αντικείμενο μελετών με προφανή αποτελέσματα την αύξηση του αριθμού των θανάτων από καρκίνο, που μπορούν να αποφευχθούν, αν εφαρμόζονται επείγουσες πολιτικές παρεμβάσεις για την διαχείριση της καθυστέρησης εντός των συνήθων υπηρεσιών υγείας.

Ήδη από τον Απρίλιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρεία εξέδωσε σαφείς οδηγίες για την κατηγοριοποίηση της προτεραιότητας διαγνωστικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων για τους ουρολογικούς καρκίνους στην περίοδο της πανδημίας. Οι ουρολόγοι γνωρίζοντας τες σταθμίζουν το όφελος των ασθενών τους, τις πιθανότητες μετάδοσης του SARS-CoV-2 και τη διατήρηση των εφεδρειών του συστήματος υγείας και είναι σε θέση να επιλέγουν την αντιμετώπιση των ασθενών τους από την αναβολή έως την κατεπείγουσα διαγνωστική και θεραπευτική παρέμβαση.

Οι περισσότερο «επικίνδυνοι» για κακή εξέλιξη ενός καρκίνου προστάτη σε μεσοπρόθεσμο διάστημα, που αναμένεται να διαρκέσει και η πανδημία, είναι οι χαρακτηρισμένοι ασθενείς υψηλής προτεραιότητας. Αυτοί είναι ασθενείς με συμπτώματα ή μεταστατική νόσο υψηλού φορτίου ή μεγάλου όγκου, που είναι πιθανό να έχουν ταχεία εξέλιξη με αποτέλεσμα συμπτώματα ή και επιπλοκές (συμπίεση νωτιαίου μυελού, αιμορραγία, οξεία κατακράτηση ούρων, υδρόνεφρωση με νεφρική ανεπάρκεια), ασθενείς κάτω των 60 ετών και ασθενείς με σοβαρές παρενέργειες της συνεχιζόμενης συστηματικής θεραπείας. Αυτοί πρέπει να αντιμετωπίζονται εντός έξι εβδομάδων, ανάλογα με την ένδειξη των θεραπειών με ακτινοθεραπεία των μεταστάσεων, ανδρογονικό αποκλεισμό συνήθως σε συνδυασμό με τα νεότερα ορμονικά φάρμακα και μόνο επί μη ανταπόκρισης χημειοθεραπεία σε λιγότερους κύκλους αν είναι δυνατόν.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η συνέχιση της ήδη λαμβανόμενης φαρμακευτικής αγωγής, στην οποία ανταποκρίνεται καλά ο ασθενής, ώστε να αποφευχθούν η εμφάνιση συμπτωμάτων πόνου και επιπλοκών, που προαναφέρθηκαν. Το υπουργείο Υγείας έχει εξασφαλίσει όλα τα απαραίτητα διαδικτυακά μέσα, ώστε η γνωμοδότηση, συνταγογράφηση και παράδοση στο σπίτι αυτών των θεραπειών να μην απαιτεί καμία φυσική παρουσία.

Οι πλέον αρμόδιοι για την στάθμιση του οφέλους ενός συγκεκριμένου ασθενούς, ώστε να τον καθοδηγήσουν με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της νόσου του για τον τρόπο διαχείρισης της στην περίοδο της πανδημίας είναι οι ουρολόγοι και συνεπώς είτε η τηλεπικοινωνία, είτε η αυτοπρόσωπη επικοινωνία, όταν χρειασθεί είναι απαραίτητη. Οι ασθενείς δε θα πρέπει να αναλαμβάνουν μόνοι τους τη διαχείριση τους για κανένα λόγο. Εξάλλου πληθώρα μέτρων, που λαμβάνονται σε όλες τις βαθμίδες μονάδων υγείας δημόσιων και ιδιωτικών εξασφαλίζει την προστασία τους από τη μετάδοση του SARS-CoV-2. Οι οδηγίες αυτές είναι καθορισμένες από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας και υπάρχουν αναλυτικά καταγεγραμμένες στο διαδίκτυο και τηρούνται ευλαβικά από το προσωπικό παροχής υγείας.