Η Ύπατη Αρμοστεία προτείνει μέτρα για την παράλληλη ενίσχυση της ασφάλειας και της προστασίας των προσφύγων

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) παρουσιάζει σήμερα προτάσεις που στοχεύουν να βοηθήσουν τα κράτη να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες τους περί ασφάλειας ενώ θα διατηρούν τα βασικά πρότυπα παροχής προσφυγικής προστασίας.
Οι προτάσεις αυτές περιέχονται στην έκθεση που παρουσιάστηκε σε μια διακυβερνητική σύσκεψη από τον Βοηθό Ύπατο Αρμοστή, αρμόδιο για τον τομέα Προστασίας, Volker Türk. Η Έκθεση υποστηρίζει ότι η εθνική ασφάλεια και η διεθνής προστασία για τους πρόσφυγες δεν συγκρούονται ως έννοιες και καλεί για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα διασφαλίζει την εκπλήρωση και των δύο στόχων. Προς το παρόν, ενώ αυξάνεται η ακραία αντιπαράθεση στο πλαίσιο των πολιτικών συζητήσεων για το προσφυγικό ζήτημα σε ορισμένες χώρες, υπάρχει η ανησυχία ότι μπορεί να θυματοποιηθούν οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες και να τεθεί σε κίνδυνο η έννοια της προστασίας των προσφύγων – που έχει σώσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά.
Πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη μας δύο σημαντικά στοιχεία, ότι οι πρόσφυγες τρέπονται οι ίδιοι σε φυγή λόγω διώξεων και βίας, συχνά και λόγω τρομοκρατικών ενεργειών, καθώς και ότι η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων αποκλείει ρητά όσους λαμβάνουν μέρος σε ένοπλες συρράξεις και όσους έχουν διαπράξει σοβαρά εγκλήματα.
Όσον αφορά τους συνοριακούς ελέγχους, η Υ.Α. κατανοεί την ανάγκη των κρατών να προσδιορίσουν πιθανές απειλές στην ασφάλειά τους στα σημεία εισόδου, για παράδειγμα μέσω της αύξησης των ελέγχων, περιλαμβανομένης της χρήσης βιομετρικών στοιχείων όπως δακτυλικά αποτυπώματα και σάρωση ίριδας. Στις προτάσεις της περιλαμβάνονται πρακτικές οδηγίες που θα διασφαλίζουν ότι τα μέτρα αυτά υλοποιούνται με κατάλληλο και αναλογικό τρόπο και ότι υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο αλλά και αποτρέπουν τη διακριτική μεταχείριση, για παράδειγμα βάσει της εθνικότητας, της φυλής, της εθνοτικής καταγωγής ή της θρησκείας. Οι αιτήσεις ασύλου πρέπει να εξετάζονται σε εξατομικευμένη βάση.
Όσον αφορά τις περιπτώσεις που έχουν να κάνουν με τον αποκλεισμό ανθρώπων για σοβαρές εγκληματικές ή τρομοκρατικές πράξεις, η έκθεση συστήνει να γίνεται μια πραγματολογική και νομική αξιολόγηση, εάν χρειάζεται, από εξειδικευμένες υπηρεσίες επί του αποκλεισμού. Παρέχονται οδηγίες για το θέμα αυτό και για σχετικά μέτρα, περιλαμβανομένης της διαχείρισης των αιτημάτων έκδοσης και της κράτησης. Υπογραμμίζει επίσης ότι οι άνθρωποι που χρηματοδοτούν τρομοκρατικές οργανώσεις θα μπορούσαν να αποκλειστούν από το προσφυγικό καθεστώς, ανάλογα με τις εξατομικευμένες περιστάσεις της υπόθεσής τους.
Η καταγραφή είναι ουσιαστικό κομμάτι της διαδικασίας προσφυγικής προστασίας, και η Υ.Α. πιστεύει ότι τα κατάλληλα συστήματα γι’ αυτή, μαζί με την ταυτοποίηση και τον έλεγχο της ασφάλειας είναι κρίσιμης σημασίας – συμπεριλαμβανομένων καταστάσεων προσφυγικών ροών μεγάλης κλίμακας. Καθώς οι πρόσφυγες είναι άνθρωποι που διακινδυνεύουν τη ζωή τους, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις εδραιωμένες αρχές και πρότυπα που αφορούν στην προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Η επανεγκατάσταση (resettlement) και άλλες μορφές εισδοχής εξακολουθούν να αποτελούν βασικό εργαλείο για την παροχή ασφάλειας στους πρόσφυγες και μια λύση στην ταλαιπωρία τους. Εν όψει του σημερινού αριθμού ρεκόρ των αναγκαστικά εκτοπισμένων ατόμων παγκοσμίως – περίπου 60 εκατομμύρια – η έκθεση τονίζει ότι είναι πιο σημαντικό από ποτέ η επανεγκατάσταση και άλλες μορφές εισδοχής να παραμείνουν βιώσιμες και αποτελεσματικές επιλογές για τη διεθνή κοινότητα στην αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος. Τα προγράμματα επανεγκατάστασης τα διαχειρίζεται η Υ.Α. και τα κράτη υποδοχής προσφύγων, που σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζουν πολύ σκληρότερους ελέγχους απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη μορφή εισδοχής σε μια χώρα. Παρ’ όλα αυτά, και για να κατευναστούν τυχόν ανησυχίες, οι προτάσεις της Υ.Α. περιλαμβάνουν την παροχή στήριξης για να συνεχιστεί ο έλεγχος ασφάλειας – ιδίως εφόσον τα αποτελεσματικά προγράμματα επανεγκατάστασης παρέχουν μια τακτική και ασφαλή εναλλακτική λύση στα επικίνδυνα θαλάσσια και άλλα ταξίδια που δεν θέτουν μόνο τις ζωές των προσφύγων σε κίνδυνο, αλλά επωφελούνται και οι διακινητές, καθώς επίσης κάνουν ακόμα πιο δύσκολο το έργο των συνοριακών δυνάμεων ασφάλειας.
Αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος κίνδυνος για οποιοδήποτε περιβάλλον με έλλειψη ασφάλειας είναι η αύξηση της ξενοφοβίας και της δαιμονοποίησης απέναντι στους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους για να διαφύγουν από βίαιες συρράξεις. Η έκθεση καλεί τα κράτη να επιδεικνύουν συνεχώς αποφασιστικό ηγετικό πνεύμα ώστε να αποδραματοποιούν και να αποπολιτικοποιούν τις προκλήσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των προσφυγικών ροών.