Βαγγέλης Καϊμακάμης : Ο γιατρός που πήγαινε για αστροναύτης και έγινε πειραματόζωο στη βάση της Ανταρκτικής

“Βρέθηκα σε άλλο πλανήτη χωρίς να φύγω από τη γη”
«Έζησα εξωγήινη εμπειρία»
«Άξιζε τον κόπο, σίγουρα θα το ξαναέκανα»

Όταν έχεις παιδικό όνειρο να γίνεις αστροναύτης, να φτάσεις στ αστέρια, και ποτέ δεν το εγκαταλείπεις, τότε ίσως το σύμπαν σεβαστεί τον πόθο σου και σου κάνει έστω και εν μέρει το χατίρι. Έτσι έγινε και με έναν από τους καλύτερους πνευμονολόγους φυματιολόγους που διαθέτει η χώρα μας, τον Βαγγέλη Καϊμακάμη.
Άριστος αθλητής, με δίπλωμα στις ελεύθερες καταδύσεις, και πιλότος μικρών αεροσκαφών, λάτρης της φύσης, και της ορειβασίας, πάντα όμως ανικανοποίητος, πέρασε έναν ολόκληρο χρόνο στον απέραντο πάγο της Ανταρκτικής, σε ακραίες καιρικές συνθήκες στους – 85ο C, έχοντας κάτω από τα πόδια του, 3,5 χιλιόμετρα πάγο μέχρι το κοντινότερο έδαφος, και 1100 χιλιόμετρα απόσταση, από τη θάλασσα. Όχι, δεν ένοιωσε φόβο, αλλά δέος, και σεβασμό για το περιβάλλον, την βιοποικιλότητα, και για απλά πράγματα όπως τα δέντρα, τα λουλούδια, τις μυρωδιές. Του έλειψαν τα αγαπημένα πρόσωπα, οι φίλοι, η ελληνική θάλασσα και το καλοκαίρι στην παραλία, η ελληνική φέτα και το σπιτικό φαγητό.

Έζησε στη βάση Κονκόρντια σαν αστροναύτης, έστω κι αν δεν βγήκε ποτέ από την ατμόσφαιρα της γης. Η βάση είναι μια κουκίδα πάνω σε ένα λευκό σεντόνι, και τότε λες, ο κύβος, ερίφθη «για ένα χρόνο θα είμαι εδώ, είναι επιλογή μου δεν έχει πισωγύρισμα.» Ακόμα και τώρα, ο Βαγγέλης Καϊμακάμης, λέει ναι θα το ξαναέκανε και μάλιστα θα πήγαινε αν μπορούσε και με τη σύντροφό του στην Ανταρκτική.
Τι κι αν σπούδασε ιατρική. Πάντα ήθελε να νοιώσει την έλλειψη της βαρύτητας, να γίνει ένα πειραματόζωο στα χέρια της επιστήμης.

H ιστορία πάει κάποια χρόνια πίσω, όταν είχε γίνει η διαδικασία επιλογής των ευρωπαίων αστροναυτών το 2008 με 2009. Είχε κάνει αίτηση αφού ζητούσαν απόφοιτο θετικών επιστημών ή ιατρικής. Απώτερος στόχος του, πάντα να φτάσει στ αστέρια.
«Έβλεπα την ιατρική σαν μέσον για να κατακτήσω το στόχο μου. Συναγωνίστηκα για τη θέση μαζί με άλλους 10.000 από 17 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έφτασα μέχρι τους 45 φιναλίστ. Διάλεξαν τους έξι που έγιναν αστροναύτες, αλλά δυστυχώς δεν ήμουν μέσα σε αυτούς. Δεν το έβαλα κάτω. Ένας συνυποψήφιός μου γερμανός που τελικά πέρασε και τώρα είναι στη ΝΑΣΑ, μου πρότεινε εμένα και σε έναν άλλο γιατρό στην τελική οκτάδα, να λάβω μέρος στην προκήρυξη της Διαστημικής ευρωπαϊκής επιτροπής στην Ανταρκτική. Ολοκλήρωσα πρώτα την ειδικότητά μου, για το διδακτορικό μου, και όταν ξεμπέρδεψα, μόλις προκηρύχθηκε και πάλι η θέση, το 2012 έκανα αίτηση.»

Ακόμα και εκεί όμως διαλέγουν τους τρεις επικρατέστερους φιναλίστ βάσει του βιογραφικού τους και των ενδιαφερόντων τους. Περνάνε από ψυχολογικές ιατρικές εξετάσεις και συνεντεύξεις.
«Όταν με κάλεσαν στο Παρίσι, ήξερα ότι ήμουν ένας από τους τρεις. Η χαρά μου δεν περιγράφεται. Είπα στον εαυτό μου, τέρμα τα ψέματα, τώρα θ αφιερώσω ένα χρόνο από τη ζωή μου στην έβδομη ήπειρο, με ότι αυτό συνεπάγεται».

Η Ανταρκτική είναι η ήπειρος με την οποία οι έλληνες δεν έχουμε ιδιαίτερη εξοικείωση. Ούτε στο σχολείο μας έμαθαν πολλά, πέραν του ότι εκεί ζουν πιγκουίνοι, και έχει πολύ πάγο.
«Έμαθα όμως πολλά από τους προηγούμενους ερευνητές και τα ημερολόγιά τους στο διαδίκτυο».
Είναι ένα μαγικό μέρος, τόσο διαφορετική εμπειρία αν και κομμάτι του πλανήτη γη. Το ερωτεύεσαι όταν το δεις από κοντά.»
Ήταν μοναδική εμπειρία, που δεν διέφερε από το να ήσουν σε έναν άλλο πλανήτη. Έτσι εν μέρει έζησα αυτό που είχα πάντα κατά νου.
Η ομάδα μελετάει πώς οι ακραίοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που είναι εκεί, επιδρούν στον ανθρώπινο οργανισμό. Σοβαρός παράγοντας είναι η ψυχολογία.
15 άτομα ήταν στη βάση το χειμώνα, από Φεβρουάριο μέχρι Νοέμβριο, στους -83o C απομονωμένοι από τον υπόλοιπο πλανήτη, χωρίς να μπορεί να έρθει ή να φύγει κάποιος από εκεί. Όταν υπήρχε μια έκτακτη κατάσταση, το διαχειριζόμασταν από μέσα. Καμία περίπτωση διαφυγής. Το καλοκαίρι που η θερμοκρασία ήταν και -29ο C η βάση είχε 70 και 80 άτομα. Τότε γέμιζε από τρόφιμα και προμήθειες.

«Δεν θα πιστεύετε το κρύο που έκανε, θα ξένιζε ακόμα και έναν σουηδό. Φυσικά δεν βγαίναμε ποτέ εκτεθειμένοι χωρίς να έχουμε το κάθε χιλιοστό του σώματός μας καλυμμένο. Φορούσαμε στολή αστροναύτη. Κάθε έκθεση πχ στο πρόσωπο, σήμαινε μέσα σε τρία έως πέντε λεπτά κρυοπάγημα. Οι ακραίες συνθήκες σήμαιναν όχι μόνο το πιο ψυχρό αλλά και το πιο ξηρό μέρος του πλανήτη μας.»

Η βάση Κονκόρντια βρίσκεται σε ένα παγωμένο τοπίο. Δεν βλέπαμε ούτε βράχο, τίποτα που θα θυμίζει ίχνος ζωής. Ένα απέραντο παγωμένο τοπίο, και το χειμώνα 3,5 μήνες μόνο σκοτάδι.
Από αρχές Μαΐου έως μέσα Αυγούστου, δεν είδαμε τον ήλιο. Νοιώθαμε σαν ένα διαστημόπλοιο τη βάση, που προσγειώθηκε σε άλλο πλανήτη. Το πιο μαγευτικό που έχω δει, είναι ο έναστρος ουρανός».
Είναι το τέλειο σημείο για παρατήρηση, δεν έχει καιρικά φαινόμενα, ούτε συννεφιά.

Ο Βαγγέλης Καϊμακάμης, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, δεν ρισκάρει τη ζωή του, είναι υπέρ του υπολογισμένου ρίσκου, και με όλους τους κανόνες ασφαλείας. Κι αυτό ισχύει, είτε κάνεις καταδύσεις, είτε αεροπορία, είτε οδηγείς το αυτοκίνητό σου, το πιο επικίνδυνο απ όλα.

Στην Ανταρκτική νοιώθεις μικρός μπροστά σε αντίξοες συνθήκες. Όμως σε βοηθάει ν αναθεωρήσεις την άποψή σου για τη ζωή. Βάζεις άλλες προτεραιότητες. Τίποτα δεν είναι δεδομένο ούτε ο ήλιος, ούτε καν το κινητό τηλέφωνο. Βέβαια η σίτιση είναι ένα ζήτημα προς εξερεύνηση. Λίγα τα φρέσκα πράγματα, που συντηρούνται έξω σε κοντέινερ, γιατί το ψυγείο με τους 5ο C είναι καλοριφέρ. Πρωτεΐνες από κονσέρβες κυρίως.

«Επιβίωσα γιατί έχω ψυχικά αποθέματα είμαι υγιής και όχι καπνιστής.
Μελέτησα την υποξύα, τα χαμηλά ποσοστά οξυγόνου στον οργανισμό, σε ακραία περιβάλλοντα. Ο αέρας είναι πιο αραιός στους πόλους της γης. Όλοι ζούσαμε σε καθεστώς αναπνευστικής ανεπάρκειας. Έξι βράδια κοιμηθήκαμε καλωδιωμένοι. Ο ύπνος μας πάντα ήταν διαταραγμένος και λόγω του ότι απορυθμίζεται το βιολογικό ρολόι αφού δεν υπάρχει εναλλαγή μέρας και νύχτας. Το πιο παράξενο είναι ότι αλλάζει ο μεταβολισμός. Όλοι χάσαμε ένα κιλό το μήνα. Ιδανικός τόπος για δίαιτα. Έκανα καταπληκτική έρευνα πάνω στην αεροδιαστημική ιατρική.»

Άννα Σταυράκη